Dolnoserbski pšawopis

Pśistupnje se płaśece pšawidła dolnoserbskeje ortografije a interpunkcije. Wuchadnišćowy tekst su wótpowědne knigły Manfreda Starosty w drugem nakłaźe z lěta 1982¹. Změny, ako bazěruju na nowych póstajenjach Dolnoserbskeje rěcneje komisije, su se wót sobuźěłaśerjow Serbskego instituta do teksta zaźěłali. Z kliknjenim na »woglědaś se pśeměnjenja« jo móžno, se dane stawizny změnow pokazaś daś. Dokradnjejše informacije wó wobźěłowanju teksta namakajośo w informacijach.

¹ Starosta, Manfred, Niedersorbische Orthographie und Interpunktion. Regeln. (2., bearbeitete Auflage). Domowina-Verlag: Bautzen/Budyšyn, 1982.

1.1.3.13.Pismik ŕ

63

Pismik ŕ njepišomy žednje pśed wokalami.

64

[woglědaś se pśeměnjenja]

Den Buchstaben ŕ schreibt man am Wortende maskuliner und femininer Substantive. [rozšyrjenje pšawidła]

Pismik ŕ pišomy na kóńcu maskulinych a femininych substantiwow a we wótwóźonkach wót nich (jolic až njestoj měke r pśed wokalom, pśir. 63 a 65 [schwalone 2018-05-15; rozšyrjenje pšawidła]

Pśikłady:

[woglědaś se pśeměnjenja]

Maskulina: jašćeŕ, keŕ, kuŕ, njetopyŕ, pazdźeŕ, pepjeŕ, pyŕ, spaŕ, šepjeŕ, tšanteŕ, twóŕ usw. [rozšyrjenje pśikładow, nowe rědowanje]

Maskulina: [schwalone 2018-05-15; pśiměrjenje pśikładow]

jašćeŕ, keŕ, kuŕ, njetopyŕ, pazdźeŕ, pepjeŕ, pyŕ, spaŕ, šepjeŕ, tšanteŕ, twóŕ atd.

pastyŕ – pastyŕski, pastyŕka, pastyŕnja, pastyŕstwo (ale: pastyrjowy)

pjakaŕ – pjakaŕka, pjakaŕnica, pjakaŕnja, pjakaŕski, pjakaŕstwo (ale: pjakarjowy)

puchoŕ – puchoŕk

źěłaśeŕ – źěłaśeŕka, źěłaśeŕski, źěłaśeŕstwo (ale: źěłaśerjowy)

[woglědaś se pśeměnjenja]

Feminina: ceŕ, paśeŕ, swaŕ, šeŕ, šyŕ, twaŕ usw. [pśiměrjenje pśikładow]

Feminina: [schwalone 2018-05-15; pśiměrjenje pśikładow]

paśeŕ, swaŕ, šeŕ, šyŕ atd.

ceŕ – ceŕba, ceŕcycka

twaŕ – pśitwaŕ, wutwaŕ; twaŕnišćo, twaŕny, twaŕski (ale: twarjenje)

Wuwześe: Słowa, ako su twórjone ze sufiksom -arn(y) a z nimi zwisujuce słowa na -arnosć, pišu se pó wugronjenju z twardym r: śěžarny, jěźarny, póžedarny, póžedarnosć, góspodarny, góspodarnosć, šyjarny atd.

Glědaj: Póžyconki, kótarež kóńce w rěcy, z kótarejež je serbšćina póžyca, na -ar abo -er, pišu se teke w serbšćinje z -ar abo -er (jolic až njeadaptěruju se ze sufiksom -aŕ resp. -eŕ): [pśesunjone, pśeformulěrowane]

hektar, ar, dollar, meter, liter, filter atd.

65

Pśi twórjenju słow a formow pišomy město pismika ŕ pśed wokalami a, e, o, u stawnje rj a pśed wokaloma i, ě stawnje r.

Pśikłady:

keŕ – krja, z krjom

kuŕ – kurja, z kurjom, kurjawa

twaŕ – z twarju, twarjenje

keŕ – tśi krě

twaŕ – na twari, twarisko

66 [woglědaś se pśeměnjenja]

[integrěrowane do 64]

Den Buchstaben ŕ schreibt man in allen sorbischen Wörtern und Lehnwörtern mit dem Suffix -aŕ bzw. -eŕ.

Beispiele:

amtaŕ, banaŕ, bjachaŕ, (cantnaŕ), caŕ, casnikaŕ, cejźaŕ, faraŕ, funkcionaŕ, gribaŕ, junkaŕ, kuchaŕ, (mejtaŕ), ministaŕ, sekretaŕ, šapaŕ, źěłaśeŕ usw.

Merke: Wenn in der Sprache, aus der das Sorbische entlehnt, das Wort auf -ar oder -er auslautet, so wird es auch im Sorbischen als -ar oder -er geschrieben:

hektar, ar, dollar, meter, liter, filter usw.

67

Pismik ŕ pišomy stawnje w imperatiwnych formach werbow.

Pśikłady:

bjeŕ!, bjeŕśo!, deŕ!, deŕtej!, měŕ!, měŕmy!, wěŕ!, wěŕśo!, zawóŕ!, zawóŕśo!, žaŕ!, žaŕmej! usw.

68 [woglědaś se pśeměnjenja]

[změna regule]

Den Buchstaben ŕ schreibt man nie inmitten eines Wortes – die Imperativformen ausgenommen.

Beispiele:

kuchaŕ – kucharka, kucharski usw.

twaŕ – twarski, pśitwark, twarc usw.

źěłaśeŕ – źěłaśerka, źěłaśerski, źěłaśerstwo usw.

Vgl. 67.

N16

[schwalone 2018-05-15]

Pismik ŕ pišomy we wótwóźonkach wót substantiwow na -rja, -rje, -rjo w kótarychž stoj měke r pśed konsonantom.

Pśikłady:

źurja – źuŕka (ale: źuriny)

murja – muŕka (ale: murjarik)

mórjo – móŕski (ale: mórjownica)

N17

[schwalone 2018-05-15]

Pismik ŕ pišomy we wótwóźonkach wót werbow na -riś/-rjaś/-rjowaś w kótarychž njestoj měke r pśed wokalom.

Pśikłady:

wariś, -warjowaś – waŕmo, waŕkotaś

twariś, -twarjowaś – pśitwaŕk, wutwaŕk

ceriś, -cerjowaś – ceŕba, wobceŕk

pódnuriś, pódnurjaś, pódnurjowaś – pódnuŕkotaś

Glědaj: Słowo derkotaś njejo twórjone wót deriś a pišo se z r.