Wó toś tom boce

Toś ten bok póbitujo informacije wó dolnoserbskej ortografiji a dalšnych póstajenjach k pšawemu dolnoserbskemu pisanju. Wón pśedstaja wuslědki źěłabnosći Dolnoserbskeje rěcneje komisije. ¹

Serwis móžo se na dwóju wašnju wužywaś:

• Mógu se pśeglědowaś płaśece pšawidła dolnoserbskego pšawopisa. Zakład togo źěla twórje knigły Manfreda Starosty »Niedersorbische Orthographie und Interpunktion«². Pśez rěcnu komisiju wobzamknjone změny pšawidłow, wudopołnjenja regulow a wustawjenja za dotychměst njerědowane wobłuki su se do teksta zaźěłali.
• Chtož se direktnje zajmujo za źěłabnosć rěcneje komisije, móžo se daś pokazaś lisćinu nowych póstajenjow, rědowanu pó temach (na pś. »Wjelike a małe pisanje«) abo chronologiski pó datumje wobzamknjenjow.

Transparence dla su wšykne wót rěcneje komisije zawjeźone změny z datumom wobzamknjenja dokumentěrowane. Z kliknjenim na »woglědaś se pśeměnjenja« mógu se zajmce pokazaś daś, co konkretnje jo se změniło.

Wuchadnišćowy tekst pšawidłow² pśedlažy w nimskej rěcy. Nadpisma a wětše změny (nowe pšawidła, wudopołnjenja) su se zaźěłali serbski a nimski, tak, až wužywaŕ móžo se wuzwóliś, w kótarej rěcy co regule cytaś. Pśi dalšnem wobźěłowanju pšawidłow mógu se póstupnje teke tamne pšawidła zeserbšćiś.

¹ Konkretnje jadna se wó »nowu« rěcnu komisiju wót lěta 2009. Rezultaty źěłabnosći »stareje« komisije, pód pśedsedarjom Manfredom Starostu dejali se hyšći zezběraś a pózdźej pśistupniś. Głownej rozsuźeni togo casa pak, rozmjej pisanje pismika ó a narownanje pismika ě pśez i w słowach ako źiśi, nimy, stej se zaźěłałej, dokulaž jadna se wó wósebnje daloko segajuce změny ortografije.

² Starosta, Manfred, Niedersorbische Orthographie und Interpunktion. Regeln. (2., bearbeitete Auflage). Domowina-Verlag: Bautzen/Budyšyn, 1982.

Dalšne zapśimjeśa do zakładnego teksta

Mimo pśeźěłanych pšawidłow, su se teke serbskorěcne pasaže (jadna se głownje wó pśikłady) knigłow »Niedersorbische Orthographie und Interpunktion«² zaktualizěrowali. To pótrjefijo:

• pisanje i město ě (źěnsa, němski → źinsa, nimski atd.)
• pisanje ó (kocka, moc → kócka, móc atd.)
• wužywanje jo-rozšyrjenja (kupim → kupijom, namakam → namakajom)
• zasunjenje -ěr- (operowaś → operěrowaś atd.)
• narownanje formy rěcyspyt z rěcywěda
• wužywanje pluraletantumowu knigły, kniglicki město knigła, kniglicka

How a tam su se pśikłady pó wopśimjeśu zaktualizěrowali. Na pśikład pódawaju se město »Kaznjow Thälmannowych pioněrow« něnto »wótmyslenja Drjenojskeje młoźiny« (150). W tom zwisku pódawaju se město starych postowych cysłow teke źinsajšne, na pś. 03042 město 7500 za Chóśebuz.

Źěłabnosć Dolnoserbskeje rěcneje komisije

Dolnoserbska rěcna komisija jo wót Maśice Serbskeje powołany a awtorizěrowany gremium za kodificěrowanje pisneje dolnoserbšćiny. Jeje źěłabnosć jo wusměrjona na praktiske nałožowanje pisneje rěcy. Toś słušaju do njeje mimo fachnikow na pólu serbskeje rěcywědy (wědomnostniki Serbskego instituta a Instituta za sorabistiku w Lipsku) teke sobuźěłaśerje takich institucijow, w kótarychž grajo nałožowanje a rozšyrjenje dolnoserbskeje pisneje rěcy wjeliku rolu: serbskich kubłańskich institucijow (šule, Šula za dolnoserbsku rěc a kulturu, Rěcny centrum WITAJ, ABC) a serbskich medijow (knigłowy wobłuk LND, casniki a casopise, rozgłos).

Nježlic až k rozsuźenju komisije dojźo, jo notne dłujke procedere, ako dej zarucyś kradosćiwe wobchadanje z problematiku: Pó tom, až komisija (casy na eksterne póstarcenje z prakse) jo starcyła na wěsty problem, pśigótujo koordinator material za pósejźenje. W prědnem cytanju se material, ako bazěrujo cesto na wopśimjeśu Dolnoserbskego tekstowego korpusa abo drugich pśistupnych rěcnych datach wó dolnoserbšćinje, pśedstajijo a diskutěrujo. Slědujotej dalšnej cytani z kradosćiweju diskusiju – pó pótrěbnosći wótgłosowane z maminorěcnymi Dolnoserbami – a akle z tśeśim cytanim se doskóńcne rědowanje póstajijo.

Wěcej wó Dolnoserbskej rěcnej komisiji zgónijośo na boce Maśice Serbskeje.

Cłonki Dolnoserbskeje rěcneje komisije

Něntejšne cłonki su:

• dr. Hauke Bartels (Serbski institut)
• Uta Henšelowa (Šula za dolnoserbsku rěc a kulturu)
• Margot Hašcyna
• dr. Fabian Kaulfürst (Serbski institut, koordinator)
• Bernd Melcher (Rěcny centrum WITAJ)
• Werner Měškank (Serbski muzej)
• Janka Pěčkojc-de Lévano (Ludowe nakładnistwo Domowina)
• dr. Christiana Piniekowa (ABC)
• Manfred Starosta (Serbski institut)
• Marion Stensel (Serbski rozgłos, RBB)
• Stanislav Tomčík (Institut za sorabistiku, uniwersita Lipsk)
• Gregor Wieczorek (Nowy Casnik)

Zastupujuce cłonki su Adelheid Dawmowa (Nowy Casnik), Martina Golašojc (Serbski rozgłos, RBB), Ingrid Hustetojc (Rěcny centrum WITAJ), Christina Kliemowa (Serbski muzej) a Edward Wornar (Institut za sorabistiku, uniwersita Lipsk).